26. kwietnia zaczął się w Oslo tydzień Kwenów, podczas którego uczestnicy mogli wziąć udział w konferencjach, spotkaniach literackich oraz wziąć udział w warsztatach o kulturze i języku Kwenów. Tydzień Kwenów w Oslo organizowany jest z okazji 11 rocznicy uzania języka kweńskiego w Norwegii za odrębny język. Ale kim właściwie są Kwenowie i jaka jest ich historia?
Kwenowie to jedna z nielicznych grup etnicznych zamieszkujących Norwegię. Wywodzą się z północno-wschodnich terenów nad Zatoką Botnicką, a do Norwegii przybyli około XVI (źródła podają różne daty migracji Kwenów do Norwegii). To ludność ugro-fińska, zamieszkująca tereny Północnej Skandynawii i porozumiewająca się w języku kweńskim.
Język kweński, podobnie jak fiński, należy do ugro-fińskiej grupy językowej. Badacze spierają się ciągle co do pochodzenia języka kweńskiego – jedni twierdzą, że to jedynie swego rodzaju dialekt języka fińskiego, który z powodu izolacji po migracji Kwenów bardzo różni się od dzisiejszego jezyka fińskiego. Inni z kolei uważają, że kweński należy jedynie do tej samej grupy językowej co fiński, jednak ma z nim niewiele wspólnego. Muszę przyznać, że nie miałam okazji słyszeć mówionego kweńskiego, jednak sam już jego zapis budzi we mnie zaciekawienie – słowa nie przypominają mi absolutnie żadnych znanych z norweskiego czy innych języków wyrazów. Biorąc pod uwagą moją cichą fascynację językiem fińskim, kweński mógłby być naprawdę ciekawą przygodą.
Mówiąc o grupach etnicznych w krajach europejskich, nie myślimy z reguły o Skandynawii, a jeśli już to przychodzą nam na myśl jedynie Saamowie, zwani w Polsce Lapończykami.* Jednak poza nimi w Norwegii mieszkają również Kwenowie, których język i kultura niestety powoli wymierają. Pocieszające jest to, że Kwenowie organizują czasem wydarzenia związane z ich tradycjami, a ostatnio zaczęto nawet prace nad spisaniem gramatyki języka kweńskiego oraz uaktualnieniem słownika.
Muszę przyznać, że jak na tak małą grupę etniczną (według norweskich statystyk jest to około 10 000-15 000 Kwenów, podczas gdy niektóre organizacje twierdzą, iż w Norwegii mieszka nawet 30 000-50 000 Kwenów), Kwenowie mają dość dużo samozaparcia i motywacji do zachowania swoich wartości i języka dla przyszłych pokoleń. I choć aktywnych użytkowników kweńskiego jest dziś coraz mniej to zainteresowanie kweńskim wśród samych Norwegów jest zaskakaująco duże. Rada Języka Norweskiego (Språkrådet) przyłączyła się do organizacji tegorocznych obchodów w Oslo, co tylko potwierdza skandynawską solidarność. Nie liczy się podział na kraje czy grupe etniczne w obrębie Skandynawii – nasi sąsiedzi z Północy zawsze trzymają się razem, co uważam za niezwykły fenomen w dzisiejszych czasach.
Jeśli zainteresowała Was historia Kwenów i chcielibyście dowiedzieć się czegoś więcej na ich temat to odsyłam do świetnego artykułu autorstwa Marty Petryk. A norweskojęzycznym (właściwie skandynawskojęzycznym… ;)) czytelnikom polecam norweski leksykon SNL oraz stronę Rady Języka Norweskiego, gdzie znajdziecie wiele ciekawostek o Kwenach. Miłej lektury!
* norweskie lappar jest bardzo obraźliwe w odniesieniu do Saamów
