Frokostblanding #9 Jak reformy zmieniły język norweski?

Ostatni wpis na blogu był także wpisem śniadaniowym, a to oznacza, że minął dokładnie miesiąc odkąd tu ostatnio byłam… Zaniedbałam bloga przez ostatni miesiąc, przyznaję, ale już śpieszę to naprawić! Dziś chciałabym napisać kilka słów o norweskich reformach językowych z początku XX. wieku, które ukształtowały w dużym stopniu współczesny język norweski. Zapraszam do lektury!

Jeśli choć trochę interesujecie się językiem norweskim i jego historią to wiecie zapewne, że wiek XX. (a zwłaszcza jego początek) obfitował w reformy językowe. Był to czas, kiedy Norwegia, wciąż jeszcze ciesząc się z odzyskanej niepodległości, postanowiła również zająć się językiem. Skupiono się zarówno na bokmålu jak i nynorsku, tak aby oba te języki jeszcze bardziej znorweszczyć. Z powodu unii z Danią, język norweski był przez wiele lat pod wpływem swojego południowego sąsiada, co zaowocowało wieloma zmianami zarówno w pisowni jak i wymowie. Początek XX. wieku to czas, w którym zmiany te starano się w miarę możliwości cofnąć lub chociaż zminimalizować. W tym celu wprowadzono kolejno następujące reformy:

• 1907 – pierwsza reforma miała miejsce w roku 1907 i dotyczyła głównie tzw. miękkich spółgłosek (bløte konsonanter), kóre zastąpiono twardymi: kjøbe —> kjøpe, kage —> kake. W nynorsku zmiany obejmowały natomiast pisownię pojedynczych wyrazów, jak chociażby ei visa —> ei vise, a do tego wprowadzono również dopuszczalne formy niektórych wyrazów jak hestane-hestarne (norw. konie).
• 1917 – druga z reform wprowadziła kolejne reguły dotyczące pisowni, m.in. duńskobrzmiące æ zastąpino e w takich wyrazach jak trett, menn czy drepe, a zbitkę samogłosek aa należało od tej pory zastąpić norweskim å czyli tak zwanym świętym a. W nynorsku postanowiono za to znowu skupić na tym, które formy pisowni były (nie)dopuszczalne. I tak na przykład powrócono do obowiązkowej formy hestane, podczas, gdy słowo takie jak np. wschód można było zapisać zarówno jako aust jak i øst.
• 1938 – rok ten przyniósł kolejne zmiany w norweskiej ortografii, które miały ostatecznie rozprawić się z pozostałościami języka duńskiego w norweskim. Zaimki mig, dig, sig zastąpiono kolejno meg, deg oraz seg. Poza tym zmieniono zbitki spółgłosek -ld na -ll w wyrazach takich jak fjell czy skulle. Reforma ta miała również na celu zbliżenie bokmålu i nynorska, co starano się uzyskać poprzez dodanie kolejnych dopuszczalnych form pisowni w obu odmianach języka, a także końcówki -a we wszystkich słowach rodzaju żeńskiego.
• 1959 – po trzech wspomnianych reformach, nadeszły już mniej rewolucyjne zmiany. Reforma z 1959 roku znana jest jako norma książkowa (boknormalen), ponieważ dotyczyła głównie języka używanego w podręcznikach szkolnych. Język miał być spójny, aby nie wprowadzać zamętu w głowach uczniów. Poza tym wprowadzono również obowiązkowe końcówki -a w niektórych słowach rodzaju żeńskiego (w przeciwieństwie do reformy z ’38, która dopuszczała kilka pisowni).
• 1972 i 1973 – reformy z początku lat ’70 to kolejne listy dopuszczalnych wariantów poszczególnych słów. Dotyczyło to głównie końcówek słów rodzaju żeńskiego, które mogły od tamtej pory być zapisywane zarówno z męskim jak i żeńskim rodzajnikiem.
• 1981 – ostatnia z ważnych reform językowych wprowadziła jeszcze większą wolność w pisowni. Powrócono do części słów, uznawanych za jedyne poprawne formy z roku ’38, ale zaprzestano za to sztywnych reform języka, którym posługiwali się uczniowie w pracach pisemnych. Język podręcznikowy pozostał za to ujednolicony i charakteryzował się nagromadzeniem obowiązujących oficjalnie form pisowni, a nie tych pobocznych (dopuszczalnych).

Język norweski nie przestał jednak ewoluować i ciągle wprowadzane są niewielkie zmiany. Nie są one jednak tak drastyczne, jak te z początku ubiegłego stulecia, kiedy to głównym celem reform było wyparcie wszelkich duńskich pozostałości z języka norweskiego. Po części się to udało, choć złośliwi powiedzą pewnie, że dzisiejszy bokmål to i tak nic innego jak duński z twardymi spółgłoskami 🙂

Jeśli zainteresował Was ten wpis i chcielibyście dowiedzieć się czegoś więcej o historii języka norweskiego to piszcie w komentarzach. Chętnie poznam Waszą opinię i napiszę kolejne posty o tym, jak kształtował się język norweski na przestrzeni wieków/lat!